معرفی بازی «یه‌قل‌دوقل»
گردآوری: علی علیزاده
مطالب مرتبط
معرفی بازی «جنگ کشتی‌ها (BattleShip)»
معرفی بازی «یه‌قل دوقل»
بازی «یک‌گل دوگل (یه‌قل دوقل)، تیلوبازی (بمی‌ها)، بش داش، پنج پنج، پنج سنگ، پاسنگ کا، رگ‌رگ بازی یا سنگچران یا (به ترکی) توّپال غمچان یا قمچان به کردی»، گونه‌ای بازی ایرانی است که بوسیله تعدادی سنگ انجام می‌شود. این بازی به گونه‌ای طراحی شده که محدودیت سن و جنس ندارد.
تاریخچه بازی «یه‌قل دوقل»
هر شهر و دیاری بازی‌های بومی و محلی خاص خودش را دارد. این بازی‌ها اغلب بسیار نشاط‌آور و پرجنب‌وجوش هستند. بازی «یه‌قل دوقل» یکی از این بازی‌های بومی و محلی است که به افزایش سرعت‌عمل افراد کمک می‌کند. این بازی در استان‌های مختلف مثل اردبیل، آذربایجان و خراسان به نحوه‌های متفاوتی بازی می‌شود و به اسم‌های متفاوتی مثل «بش‌بش، سنگچران یا رگ‌رگ» شناخته می‌شود. همچنین در استان‌های مختلف مراحل متفاوتی دارد.
جالب است بدانید که فدراسیونی به نام ورزش‌های سنتی و بازی‌های بومی و محلی وجود دارد که به ترویج این بازی‌ها کمک می‌کند و حتی برای آن‌ها آیین‌نامه‌های دقیقی نیز نوشته شده است. بازی‌های محلی همچون «یه‌قل دوقل» علاوه بر سرگرمی، مشارکت، شادابی و جنب‌وجوش را به دورهمی‌های کوچک خانوادگی برمی‌گردانند. پس بهتر است در جمع‌های کوچک خود این بازی را فراموش نکنیم.
بازی «یه‌قل دوقل» در شهرهای مختلف، متفاوت بازی می‌شود. شما ممکن است مراحل متفاوتی از آن را دیده باشید. همچنین با استفاده از قوای خلاقیت خود می‌توانید مراحل جدیدی به آن اضافه کرده و بازی را از آنچه هست سخت‌تر انجام دهید. در بعضی استان‌ها این بازی را تا ۲۰ مرحله هم پیش می‌برند.
این بازی اهداف آموزشی نیز دارد. در هنگام انجام این بازی فرد یاد می‌گیرد که هرچه بهتر دستان خود را کنترل کند و از آن‌ها استفاده کند. به این کاربرد تقویت هوش حرکتی جنبشی می‌گوییم. علاوه بر این هوش، بازی «یه‌قل دوقل» هوش منطقی ریاضی را نیز در کودکان تقویت می‌کند.
اهداف بازی: اهداف کلی بازی «یه‌قل دوقل»، ایجاد حس تفکر و اندیشه و خیال، دقت در نگاه و حرکات موزون دست‌هاست. سرگرمی و درک کاربرد ریاضی در مسائل زندگی و اقتصادی نیز از هدف‌های جزئی بازی «یه‌قل دوقل» به شمار می‌رود.
تعداد بازیکنان: برای این بازی معمولاً دو نفر بازیکن لازم است، اما گاهی اوقات این سرگرمی به وسیله گروه‌های دو و بیشتر نیز بازی می‌شود.
ابزار بازی: ۵ سنگ کوچک و ترجیحاً گرد. (اندازه سنگ‌ها باید طوری انتخاب شود که همه آن‌ها در داخل مشت بازیکن‌ها جا بگیرند).
شرح بازی
ابتدا با جفت یا تک آوردن، آغازکننده بازی را مشخص می‌کنند، به این گونه که یکی از بازیکنان سنگ‌ها را در مشت می‌گیرد تا دیگری بگوید زوج است یا فرد. این بازی چندین مرحله دارد و بازیکن با اجرای موفق هر مرحله، به مرحله دیگر راه می‌یابد، ولی اگر در هر مرحله مرتکب اشتباه شود، می‌بازد و باید بازی را به نفر بعدی واگذار کند.
مرحله اول (قل اول)
در مرحله اول بازی، بازیکن هر پنج سنگ را در مشتش گرفته و به طوری که جدا از هم بایستند، روی زمین می‌ریزد. سپس یکی از آن‌ها را انتخاب کرده و به بالا پرتاب می‌کند. در فاصله پایین آمدن آن سنگ، با همان دستی که پرتاب کرده است، یکی از سنگ‌های روی زمین را برمی‌دارد و سنگ پرتاب شده را می‌گیرد. سنگی که برداشته را در گوشه‌ای گذاشته و این کار را تکرار می‌کند تا تمامی سنگ‌ها را جمع کند.
مرحله دوم (دو قل)
مرحله دوم بسیار شبیه به مرحله اول است با این تفاوت که بازیکن باید سعی کند سنگ‌ها را طوری بریزد که دوتا دوتا کنار هم قرار بگیرند. سپس در فاصله پایین آمدن آن سنگ، باید با همان دست دوتا سنگ‌های روی زمین را جمع کند.
مرحله سوم (سه قل)
در این مرحله باید سعی کند که یکی از سنگ‌ها را در یک پرتاب و سه تای دیگر را در یک پرتاب بردارد. در این مرحله نیز اگر سه عدد از سنگ‌ها نزدیک‌تر به هم قرار بگیرند بهتر است.
مرحله چهارم
در مرحله چهارم بازیکن ابتدا همه سنگ‌ها را در یک دست خود می‌گیرد، سپس یکی از سنگ‌ها را پرتاب کرده و در فاصله پایین آمدن آن، بقیه را روی زمین می‌گذارد و سنگ پرتاب شده را می‌گیرد. حالا باید مجدداً پس از پرتاب کردن سنگ، در فاصله پایین آمدن آن بازیکن باید همه ۴ سنگ را جمع کند.
مرحله پنجم (قرتک)
یک سنگ را به هوا می‌اندازد، در حالیکه چهار سنگ دیگر در مشت است انگشت سبابه را به زمین می‌کشد، بعد سنگ را در هوا می‌گیرد.
مرحله ششم
بازیکن سنگ‌ها را پخش می‌کند، یکی را برمی‌دارد و بالا می‌اندازد، در فاصله بازگشت، یکی از سنگ‌های روی زمین را برمی‌دارد و سنگ هوا را می‌گیرد و با یک پرتاب دیگر، سنگی را که از روی زمین برمی‌دارد با یکی از سنگ‌ها عوض می‌کند و به همین روش، مرحله را با تعویض تمامی سنگ‌ها به پایان می‌رساند.
مرحله هفتم (بشکن)
این مرحله دقیقاً شبیه به مرحله اول است منتها با یک تفاوت! حالا بازیکن باید طوری سنگی که پرتاب کرده را بگیرد که بلافاصله با سنگ در مشتش، برخورد کند و صدا بدهد. او باید تک‌تک سنگ‌ها را با همین شرایط جمع کند. به همین خاطر به این مرحله بشکن می‌گویند.
مرحله هشتم (نشکن)
همان بشکن است اما با قانون برعکس! بازیکن باید طوری سنگی که پرتاب کرده را بگیرد که اصلاً با سنگ در مشتش، برخورد نکند و هیچ صدایی شنیده نشود. مجدداً باید تک‌تک سنگ‌ها را با همین شرایط جمع کند. به این مرحله نیز نشکن می‌گویند.
مرحله نهم
در این مرحله، بازیکن بعد از ریختن سنگ‌ها روی زمین، دست چپ را در یک طرف آن‌ها به شکل عمودی بر زمین می‌گذارد و دیواری درست می‌کند. با دست راست یکی را بعد از برداشتن به طرف بالا می‌اندازد و دو بار می‌گیرد و دراین فاصله باید یکی از سنگ‌ها را بردارد و آن سوی دیوار بگذارد و این حرکت را برای تمامی سنگ‌ها اجرا کند.
مرحله دهم
در این مرحله، بازیکن سنگ‌ها را یک جا به طرف بالا می‌اندازد و در فاصله بازگشت آن‌ها، به سرعت دست‌ها را به هم می‌چسباند و با دو کف دست، سنگ‌ها را می‌گیرد. دوباره آن‌ها را در همان حالت با دو دست به طرف بالا می‌اندازد و در این فاصله دست‌ها را وارونه می‌کند و از ناحیه انگشت سبابه به هم می‌چسباند و آن‌ها را با پشت دست‌هایش می‌گیرد و سپس سنگ‌ها را به بالا پرتاب می‌کند و با کف دو دست می‌گیرد. افتادن حتی یک سنگ موجب سوختن است و هر کدام از بازیکنان که این مراحل را بدون اشتباه بگذرانند، برنده بازی معرفی می‌شوند و اگر در هر مرحله بسوزند، باید بازیکن حریف بازی را ادامه بدهد.
مرحله یازدهم (پل)
کم‌کم به مراحل سخت بازی «یه‌قل دوقل» نزدیک می‌شویم. در این مرحله بازیکن باید با یک دست پلی ایجاد کند. به صورتی که با انگشت شست و انگشت میانی روی زمین پل بسازد و انگشت‌های دیگر را بالا نگه دارد. سپس سنگ‌ها را با دست دیگر روی زمین می‌ریزد. در حالت حرفه‌ای‌تر سنگ‌ها را از پشت پل به آرامی به سمت جلوی پل پرتاب می‌کند، این باعث می‌شود سنگ‌ها بی‌نظم‌تر پخش شوند و گذراندن مرحله سخت‌تر شود. سپس او باید یکی از سنگ‌ها را بالا انداخته و حداکثر با سه ضربه سایر سنگ‌ها را از زیر پل رد کند. توجه کنید در این مرحله یکی از حریفان سنگ‌هایی که اول و آخر از پل رد می‌شوند و سنگ پرتاب شونده را انتخاب می‌کنند. طبیعتاً حریف ترتیب سنگ‌ها را به گونه‌ای انتخاب می‌کند که گذراندن مرحله را سخت‌تر کند.
مرحله آخر
مرحله تنبیه است و دو بازیکن رو به روی هم می‌نشینند؛ بازنده کف دستش را به زمین می‌چسباند و نفر برنده سنگ‌ها را یکی‌یکی با اسامی تنبیه‌ها مانند: «نوازش و برداشتن عسل از کندو» پشت دست او می‌چسباند، سپس باید با یک حرکت همه سنگ‌ها را به سوی بالا بیندازد و با کف دست بگیرد، اگر توانست همه را بگیرد تنبیهی متوجه او نیست اما اگر سنگی روی زمین بیفتد به تعداد سنگ‌های افتاده برای او جریمه تعیین می‌کنند. موضوع تنبیه را کسی که برنده شده تعریف می‌کند.
تجربه این بازی محلی و تاریخی کشورمان در عید نوروز، باعث یادآوری خاطرات نوستالژیک ما شده و همچنین باعث آشنایی نسل جدید با این نوع بازی‌ها می‌شود. پس این بازی را امتحان کنید.
برای اطلاع از اخبار مربوط به بازی‌ها و مطلع شدن از مقالات تازه می‌توانید به اینستاگرام ما به آیدی bazikhallagh مراجعه کنید.
منابع
https://fa.wikipedia.org/wiki/%DB%8C%DA%A9_%D9%82%D9%84_%D8%AF%D9%88_%D9%82%D9%84
https://saednews.com/fa/post/bazi-yeghol-doghol
نظر شما :