مزایا و معایب آموزش از راه دور

آموزش از راه دور برای اولین‌بار در سال ۱۸۴۰ شکل گرفت که در آن سر ایزاک پیتمن ایده ایجاد مختصر نویسی حرفه‌ای را داشت دوره‌های مکاتبه‌ای این ایده به قدری موفق بود که در عرض چند سال برنامه‌های آموزشی را در انگلستان، آلمان، ایالات متحده و ژاپن در سال ۱۹۰۰ پیاده سازی شد، و اولین بخش آموزشی با نامه‌نگاری در دانشگاه شیکاگو، و در سال ۱۹۱۱ در استرالیا، در دانشگاه کوئینزلند، در گروه مطالعات خارجی ظاهر شد. در اواخر دهه ۱۹۷۰، دانشگاه آزاد واقع در بریتانیا یک مرحله توسعه در آموزش از راه دور را شروع به کار کرد، که مواد آموزشی را برای دانش‌آموزان، مانند متن و صدا و تصویر ارسال می‌کرد و علاوه بر این در رادیو و پخش تلویزیونی، معلمان با خود دانش‌آموزان به منظور اطمینان از یادگیری با کیفیت جلسات تلفنی داشتند و به این صورت تحصیلات خود را به پایان می‌رساندند.
در ایالات متحده، اولین موسسه‌ای که با آموزش از راه دور کار می‌کرد ، موسسه کالج امپایر استیت ایالت نیویورک (NYSE) در سال ۱۹۷۱ بود. هدف این موسسه این بود که تحصیلات عالی را برای دانشجویانی که ناتوان برای شرکت در کلاس‌های دانشگاهی بودند و برای چندین دانش‌آموز که شرایط لازم برای ورود به کلاس سنتی را نداشتند در دسترس قرار دهد که این نوع آموزش به تدریج ارتباط فزاینده خود را نشان داده است.
در ایران دانشگاه ابوریحان بیرونی در سال ۱۳۵۰ شمسی برای نخستین بار نسبت به ارائه آموزش‌های از راه دور، به صورت مکاتب ای اقدام کرد. این دانشگاه در هشت رشته تحصیلی شیمی، فیزیک، ریاضی، زبان و ادبیات فارسی، آموزش و پرورش ابتدایی، اقتصاد و تعاون روستایی، مدیریت خدمات بانکی و مدیریت خدمات فنی (در مقطع فوق دیپلم) به فعالیت پرداخت.
در سال ۱۳۵۲ نیز دانشگاه آزاد با هدف افزایش ظرفیت پذیرش نظام آموزش عالی ایران برای تربیت نیروی انسانی متخصص و کارآمد تأسیس شد. با توجه به اینکه از سال ۱۳۵۱ تا ۱۳۶۶ آموزش از راه دور در ایران وجود نداشت با یک‌سری مطالعات و بررسی‌های اولیه دانشگاه پیام نور در سال ۱۳۶۶ با شیوه آموزشی از راه دور شروع به کار کرد.

آموزش از راه دور برای کسانی که تاکنون نمی توانند در موسسات آموزشی شرکت کنند به دلیل کمبود زمان در دسترس بودن یا مسافت یکسان، دسترسی به دانشجویانی که خارج از دانشگاه و سایر موسسات بودند این امکان را به ارمغان می‌آورد. طبق مطالعات صورت گرفته مشکلات متعددی در آموزش از راه دور وجود دارد که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱) کیفیت آموزش: عاملی است که باید در آموزش سنتی بر آن غلبه کرد.
۲) سوء استفاده از فن‌آوری: و این مشکل مربوط به موسسات آموزشی و دانشجویان است. نگرش معلمان و استادان که نمی‌توانند خود را با شیوه‌های تدریس مورد نیاز تطبیق دهند.
۳) نگرش دانشجو و دانش‌آموز به آموزش از راه دور: که باید متعهدتر باشند نسبت به دانشجویان و دانش‌آموزان آموزش سنتی و غیره.
علاوه بر جنبه‌های مربوط به آموزش و اثربخشی این نوع آموزش، توجه به آموزش از راه دور از منظر مشاغل‌خانگی و کارآفرینی نیز مورد توجه است و منجر به سرمایه‌گذاری در امر آموزش از راه دور شده است.
با این حال، این ایده که آموزش از راه دور مقرون به صرفه‌تر از آموزش سنتی است در بین متخصصان موضوعی به اتفاق نظر نیست. آنها معتقدند هزینه‌های آموزش از راه دور کمتر از هزینه‌های سنتی است و هزینه‌های تحصیل، به دلیل فرسودگی زیاد و نرخ بالای ترک تحصیل در این حالت، می تواند هزینه یکسان یا حتی بیشتر از آموزش سنتی برای هر دانشجو و دانش‌آموز داشته باشد. در صورت محاسبه تمام هزینه‌های آموزش از راه دور، به عنوان هزینه زمان، تجربه، فن‌آوری لازم، در میان دیگران، شیوه آموزش از راه دور، بالا بودن کیفیت، هزینه یکسان یا بالاتری برای هر دانش‌آموز یا دانشجو کلاس فیزیکی خواهد داشت.

پس می توانیم به طور کلی مزایا و معایب آموزش از راه دور را به این صورت بیان کنیم:
مزایای آموزش از راه دور
از جمله مزایای بیشماری که آموزش از راه دور برای دانش‌آموزان و دانشجویان به ارمغان می‌آورد که از این روش برای کسب دانش و اهداف یادگیری استفاده می‌کنند. با توجه به مطالعات صورت گرفته به این شرح است.
انعطاف‌پذیری: بسیاری از دانش‌آموزان و دانشجویان به دنبال دوره‌های آموزش از راه دور فقط به این دلیل هستند آن‌ها نمی‌توانند یا نمی‌خواهند خود را در معرض سختی مورد نیاز دوره‌های کلاس فیزیکی از این نظر قرار دهند، انعطاف‌پذیری ارائه شده توسط فاصله حالت به عنوان یک مزیت بزرگ پیکربندی شده است.
در دسترس بودن محتوا: در اکثر دوره‌های ارائه شده در محل، دانش‌آموز و دانشجو حضور می یابند کلاس‌هایی که فقط یکبار ارائه می‌شوند و باید یادداشت شوند اما در کلاس‌های تدریس شده از راه دور، محتوا (معمولاً روی ویدئو و صدا ضبط می‌شود) است در صورت لزوم برای این بررسی در دسترس دانش‌آموز و دانشجو است.
هزینه‌کم: دانشجو و دانش‌آموز می‌تواند دوره‌های آموزشی را در بازار در سطوح مختلف، آموزش با قیمت‌های بسیار پایین‌تر از قیمت‌های سنتی دوره‌های کلاس درس پیدا و مورد استفاده قرار دهد.
تحصیل در خانه در هر زمان که می‌خواهید: یکی از عواملی که باعث موفقیت بسیاری از دانش‌آموزان و دانشجویان در دوره‌های آموزش از راه دور شده دقیقاً این واقعیت است که متعلق به مخاطبان مورد نظر در حال حاضر در بازارکار هستند و بر این اساس برای واجد شرایط بودن به دنبال شرایط جدید در مورد زمان و محل مطالعه نیز ممکن است یک مزیت باشد.

معایب آموزش از راه دور
اگر چه آموزش از راه دور بسیار مفید است، اما می‌تواند دارای برخی معایب نیز باشد.
باید نظم و انضباط داشته باشید: غالباً؛ انعطاف‌پذیری بیش از حد نیز می‌تواند یک معایب باشد به دانشجویانی که انضباط کافی ندارند تا بتوانند با فعالیت‌های مورد نیاز بدون حضور استاد برای راهنمایی و نظارت موثر باشد.
حضور فعال: درکلاس‌های منظم و فیزیکی، دانش‌آموزان و دانشجویان می‌توانند فرصتی برای پرسیدن سوالات در همان لحظه که آن‌ها بوجود می‌آیند، در حالی که در دوره‌های از راه دور اتفاق نمی‌افتد به همین راحتی، باعث می‌شود دانش‌آموز سوالات خود را برای مدتی در آینده ذخیره کند برای ملاقات یا تماس دیگر با مربیان و معلمان.
نبود فن‌آوری لازم و مناسب: برای اینکه دانش‌آموز و دانشجو بتواند از آموزش مناسب و با کیفیت برخوردار شود باید شرایط مالی برای تهیه فن‌آوری لازم را داشته باشد و همچنین دارا بودن بسترهای فن‌آوری و تکنولوزی در کشور فراهم باشد تا استاد و مدرس برای آموزش با کیفیت در تنگنا قرار نگیرد.
سخن پایانی
با توجه به موارد ذکر شده، آموزش از راه دور با پیشرفت تکنولوژی با مدیریت زمان در آرامش بیشتری و بدون خستگی در خانه انجام گیرد البته با عوامل باز‌دارنده و معایبی که این نوع از آموزش دارد با به حداقل رساندن اینها می تواند باعث یادگیری قابل توجهی گردد به امید ایرانی آبادتر.

نویسنده: فرشاد امید، دانشجوی علوم اقتصاد دانشگاه سراسری زنجان