طی سالهای گذشته، رشد مقالات در ایران تنها به لحاظ تعداد مقالات بوده است

به گزارش خبرنگار ایکنا، مرحله یک‌چهارم نهایی دهمین دوره مسابقات ملی مناظره دانشجویان ایران یکشنبه ۸ خرداد ماه سال جاری، با چهار گزاره به همت سازمان دانشجویان جهاددانشگاهی در باشگاه دانشجویان دانشگاه تهران برگزار شد.
به گزارش خبرنگار ایکنا، در سومین مسابقه از مرحله یک‌چهارم نهایی دهمین دوره مسابقات ملی مناظره دانشجویان ایران میلاد تهرانی از تیم شباویز به بیان نظرات خود پرداخت و تشریح کرد:
بحران وضعیتی است که برهم خوردن نظم سیستم اصلی، نظم سیستم‌های فرعی را به هم‌می‌زند. در این موضوع رشد و اهمیت روزافزون مقاله‌نویسی در ایران متغیر وابسته و بحران در نهاد آموزش عالی متغیر مستقل است.
محورهای موافقت با این گزاره در دو دسته تقسیم‌بندی می‌شود: ۱ تبیین علل و رشد مقاله‌نویسی که ناشی از اهمیت مدرک دانشگاهی، اهمیت کمیت بر کیفیت، نگاه دانش به مثابه ابزاری برای قدرت در نظام سیاسی، ناکارآمدی نظام ارتقای اعضای هیئت علمی و ایجاد بازار سیاه برای تولید مقاله. ۲ عوامل شکل‌دهنده بحران در نظام آموزش عالی ناشی از سلطه کمیت بر کیفیت، ساختار ارتقای هیئت علمی، عدم تطابق درصد هزینه تحقیق و توسعه با GDP و ارجاع به مقالات سلب اعتبار شده.
در ادامه این مناظره، مرتضی گونجی از تیم مدافعان فرهنگ به تشریح مطالب خود پرداخت:
در چارچوب منطقی مناظره رشد را نمی‌توان تک‌ساحتی دید و از طرفی باید اهمیت روز‌افزون مقاله‌‌نویسی و همچنین رشد مقاله‌نویسی را با هم بررسی کرد. در واقع رشد را باید در تمام ابعاد آن دید و تنها به بررسی رشد کمی محدود نشود. در ایران در سال ۱۳۹۸ حدود ۶۴ هزار مقاله تولید شد که نسبت به ده سال قبل دو برابر شده بود اما ارجاعات این تعداد مقاله ۱۲ عدد بوده است در حالی که ارجاعات مقالات در ۱۵ سال قبل آن ۳ برابر این رقم بوده است. لذا در این شاخص دارای افت کیفی هستیم. همچنین طی سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۶ بیشترین میزان رد مقالات برای ایران بوده است. در نتیجه رشد مقالات تنها به لحاظ تعداد مقالات بوده است.
مسئله دیگر این است که رشد روزافزون مقالات ناشی از بحران نهاد آموزش عالی نیست بلکه دلایل دیگری دارد. امروزه نوشتن و تولید مقاله یکی از شاخص‌های تولید علم است اما در ایران مشکل این است که نوشتن مقاله کمتر با رویکرد حل مسئله است، به همین دلیل صرف نوشتن مقاله نمی‌تواند حل‌کننده بحران باشد.
در ادامه پویا قلی‌پور از تیم شباویز نظرات خود را ارائه داد:
باید به تفاوت دو مفهوم رشد و توسعه توجه کرد. در رشد یک نگاه کمی وجود دارد در حالی که در توسعه مؤلفه‌های کیفی مورد توجه است. در بررسی کمیت و کیفیت، اگر رشد و اهمیت مقاله‌نویسی با هم دیده شده باشد؛ یعنی هم تعداد مقالات و هم اهمیت مقاله‌نویسی در اموزش عالی بالا رفته است اما گزاره مناظره به بحران در نهاد آموزش عالی اشاره کرده است و این بحران در سه سطح است: بحران نهادی، بحران هژمون و بحران مشروعیت. نهاد دانشگاه در ایران هر سه بحران را با هم دارد و به همین دلیل این نهاد افزایش مقاله را یکی از مؤلفه‌‌ها و شاخص‌های خود قرار می‌دهد و در نتیجه دانشگاه تنها به دنبال ارتقای تعداد مقالات خود برای رفع بحران مشروعیت و هژمونی است تا نشان دهد در تولید علم نسبت به سایر نهادهای مشابه برتری دارد.
محمد نوری از تیم مدافعان فرهنگ به بیان نظرات خود پرداخت:
آیا بحران هر چیزی است که پایداری سیستم را بر هم بزند؟ این تعریف دقیقی از بحران نیست. مسئله دیگر اینکه آیا نهاد آموزش عالی و دانشگاه باعث مدرک‌گرایی شده است یا سیاست‌های بالادستی و سیاستگذاری‌های خارج از نهاد علم؟
نکته دیگر این است که افزایش تعداد مقاله لزوماً ناشی از بحران در نهاد آموزش عالی نیست. در چین در سال ۲۰۰۸، ۲۴۹ هزار مقاله تولید شد که این تعداد در سال ۲۰۱۸ به ۵۲۸ هزار مقاله رسید، ۸۰ درصد این افزایش به خاطر سفارش و درخواست صنایع بوده است. از طرفی افزایش جمعیت دانشگاهیان نیز عامل دیگر افزایش تعداد مقالات است و لذا نمی‌توان افزایش روزافزون مقالات را به بحران در نهاد آموزش عالی ربط داد.
میلاد تهرانی از تیم شباویز در ادامه صحبت‌های خود بیان کرد:
نهاد دانشگاه نقش بسیاری در اهمیت یافتن مقالات داشته است نه اساتید دانشگاه. مقایسه میان کشورهای توسعه‌یافته با ایران نشان می‌دهد که آنها بسیار کمتر از ما بر میزان و تعداد مقاله تأکید دارند. مقاله‌نویسی قرار است مشکلات را حل کند اما در ایران صرف کمیت آن عامل پیشرفت علمی یا استخدام افراد است.
سپس مرتضی گونجی از تیم مدافعان فرهنگ نظرات خود را ارائه داد و گفت:
تیم مقابل همچنان بحث رشد را از ابعاد مختلف بررسی نکرده است. در رشد، شاخص‌های کمی بر کیفی غلبه دارد اما این به معنای نادیده گرفتن سایر مؤلفه‌ها نیست.
یک سؤال مهم این است که آیا تنها بحران در نهاد آموزش عالی موجب افزایش تعداد مقالات شده است یا خیر؟ در حالی که می‌دانیم لزوم وجود مقاله برای اعلام رتبه‌بندی در آموزش و پرورش یا پذیرش در دانشگاه‌های خارجی از دلایل مهم افزایش تعداد مقالات است و نباید این افزایش را تک‌علتی دانست.
پویا قلی‌پور از تیم شباویز در بخش پایانی به جمع بندی نظرات و استدلال‌های تیم خود پرداخت:
تعداد مقالات نشان از کیفیت آنها نیست و تفاوت میان توسعه اقتصادی، صنعتی و تجاری ایران با سیر رشد مقالات نشان می‌دهد که رشد مقالات غالباً کمی بوده نه کیفی. در حالی که کار نهاد دانشگاه باید تولید دانش کاربردی باشد و چون دانشگاه این کار را انجام نمی‌دهند فقط به دنبال بالا بردن آمار تولید کمی مقاله است. اتفاقی که در نهاد دانشگاه رخ داده در حقیقت اضمحلال این نهاد است و تعداد مقالات دائماً در حال افزایش است و مقامات کشور هم بیشتر برای رشد علم به همین رشد کمی تعداد مقالات استناد می‌کنند. برای کاهش این بحران در کوتاه مدت می‌توان پیشنهاد داد که نظام ارتقای هیئت علمی اصلاح شده و آمایش سرزمینی مقالات انجام شود.
در پایان این مناظره محمد نوری از تیم مدافعان فرهنگ نیز در بخش جمع بندی مطرح کرد:
سیاستگذاری‌های از بالا به پایین باعث این مشکل شده است و نهاد دانشگاه عامل این بحران نیست. چند درصد این مقالات به دستور نهاد آموزش عالی است؟ چند درصد مقالات را اساتید می‌نویسند؟ پس آیا این بحران تقصیر نهاد آموزش عالی کشور است؟ خیر، بحران جای دیگری است. بحران آنجایی است که مقاله باکیفیت تولید می‌شود اما مورد توجه قرار نمی‌گیرد. در حقیقت بحران بعد از نوشتن مقاله است و اتفاقاً نهادی که می‌تواند مقابل مقاله‌سازی بایستد نهاد دانشگاه است. یادمان باشد که مقاله نوشتن یک ارزش است نه ضد ارزش اما مقاله‌نویسی اصول و روش دارد که باید آن را رعایت کرد.

در پایان این مسابقه هیئت داوران متشکل از الهام اکبری؛ عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس، صدیقه ببران؛ عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی و مجید احسن؛ عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق (ع) با امتیاز ۱۲۲,۵ بر ۹۹.۵ تیم شباویز (موافق) را برنده اعلام کرد.