قسمت دوم تاریخچه بازی‌های رومیزی
نویسنده: پیتر عطیا (Peter Attia)
مترجمین: راضیه اخباری، فاطمه اخباری و ریحانه جارچی‌زاده
اولین شواهد از پرسابقه ترین بازی رومیزی انسان‌ها
(۲۶۵۰ قبل میلاد)
بسیاری از مردم فکر می‌کنند تخته [۱]، بیش از همه بازی‌های رومیزی بازی شده است؛ اما در حقیقت بازی شاهانه‌ی اور [۲]، طولانی‌ترین بازی است.
بسیاری می‌پنداشتند که این بازی خیلی وقت است که منسوخ شده و توسط تخته، ۲۰۰۰ سال قبل جایگزین شده است؛ اما طرفدار این بازی، ای روینگ فینکل [۳]، کشف کرد که قوانین بازی بر روی یک تخته سنگ قدیمی حک شده است. سپس او تصویری شگفت انگیز از یک صفحه بازی مشابه در هند امروزی پیدا کرد؛ خیلی زود بعد از آن، فینکل یک معلم مدرسه بازنشسته، که این بازی را در کودکی انجام داده بود، ملاقات کرد. این واقعه بازی شاهانه اور را به پر سابقه ترین بازی‌ای که در طول تاریخ بازی شده است، تبدیل کرد.
این بازی اسم خود را از محل پیدایش خود، یعنی قبرهای پادشاهان اور در عراق امروز گرفته است. همچنین یک دست از این بازی در قبر فرعون توتانخامن [۴]، نیز پیدا شد. بازی شاهانه اور، با دو دست بازی می‌شده است که یکی سیاه و دیگری سفید، متشکل از هفت نشان‌گر و سه تاس چهار وجهی، بوده است.
اولین شواهد بازی تخته
(۲۰۰۰ قبل از میلاد)
لودوس دودسیم اسکریپتروم [۵] یک بازی رومیزی محبوب در زمان امپراطوری روم بوده است. این بازی با نام «بازی دوازده نشانه» معنا می‌شود که به نظر می‌رسد این نام به سه ردیف از دوازده نشانه که روی صفحه نجات وجود دارند، برمی‌گردد. گفته می‌شود که بازی جدول [۶] از نسل همین بازی بوده و هر دوی این بازی‌ها به بازی امروزی تخته مشابه‌اند.
صفحه بازی اسکریپتای هفتم در موزه افسوس [۷]
قدیمی‌ترین بازی قانونمند شناخته شده در جهان مشابه تخته، صفحه‌ای با همان ۲۴ نقطه، هر طرف ۱۲ عدد می‌باشد. مانند آن‌چه که امروز بازی می‌شود، هر بازیکن ۱۵ مهره و دو تاس ۶ وجهی در اختیار داشته است. هدف بازی، خارج کردن هر ۱۵ مهره زودتر از حریف است، مشابه هدفی که در تخته امروزی پیگیری می‌شود. تنها تفاوتی که در این بازی با تخته امروزی دارد نحوه چینش مهره‌هاست که در آن مهره‌های سه تایی بعد از دوتایی قرار می‌گرفتند. در عوض آنها به همان روشی حرکت می‌کنند که در تخته مدرن بازی می‌شود.
محبوبیت تخته نرد در اواسط دهه ۱۹۶۰ افزایش یافت. بخشی از این محبوبیت به دلیل کاریزمای شاهزاده الکسیس اوبولنسکی که به «پدر تخته نرد مدرن» معروف شد. وی با تأسیس انجمن بین المللی تخته نرد، که مجموعه‌ای از قوانین رسمی را منتشر می‌کند، تلاش بسیاری برای ساختارمند شدن این بازی انجام داد. وی همچنین باشگاه جهانی تخته نرد منهتن را تأسیس کرد. این باشگاه در سال ۱۹۶۳ سیستم مسابقات تخته نرد را ابداع کرد. وی بعداً اولین مسابقات بین‌المللی تخته نرد را در مارس ۱۹۶۴ ترتیب دادباعث جلب حق امتیاز، عضویت افراد مشهور این بازی و جلب نظر مطبوعات شد.
اخیراً، فدراسیون تخته نرد ایالات متحده در سال ۲۰۰۹ برای داوری مجدد بازی در ایالات متحده فراخوانی برای مسابقات بزرگ داد.
جنگ، الهام بخش بازی‌های استراتژی نظامی
(۱۳۰۰ قبل میلاد)
لودوس لاترونکولروم یک بازی استراتژی دو نفره بود که در امپراطوری روم بازی می‌شد. این بازی به دوران هومر برمی‌گردد و گفته می‌شود که شبیه شطرنج است. به دلیل منابع محدود، بازسازی قوانین بازی‌ها مشکل است؛ اما تقریباً مشخص است که لودوس لاترونکولروم یک بازی با وجود تاکتیک نظامی بوده است. به دلیل تعداد جنگ‌های بسیار در قرن سیزدهم قبل از میلاد، برخی بر این باورند که این بر تمِ بازی‌های استراتژیک نظامی تأثیر گذار بوده است. این بازی مهره‌های بسیاری دارد و بر روی یک صفحه شطرنج مانند بازی می‌شود. صفحه‌ی بازی «شهر» و هر مهره «سگ» نامیده می‌شود. مهره‌ها در دو رنگ طراحی شده‌اند و هنر بازی در برداشتن یک مهره از یک رنگ با محصور کردن آن، بین دو مهره از رنگ دیگر است. این تئوری وجود دارد که لودوس لانترونکلروم احتمالاً بر پیشرفت تاریخی شطرنج اولیه تأثیرگذار بوده است. علی الخصوص در مورد نحوه حرکت سرباز هنگامی که شطرنج به کشور آلمان رسید، کلمات «چِس» و «چِک» (که ریشه در زبان فارسی دارند) به شکل «شَخ» وارد زبان آلمانی شد. اما کلمه «شَخ»، یک کلمه‌ی آلمانی به معنی دزدی نیز هست. این کلمه قرابت آوایی با کلمه رخ در شطرنج دارد. در نتیجه لودوس لانترونکلروم معمولاً به عنوان نام لاتین قرون وسطایی برای شطرنج استفاده می‌شده است.
بازی‌های رومیزی بخشی از جایگاه دوران کودکی انسان می‌شوند
(۵۰۰ سال قبل از میلاد)
در ابتدا، آن‌چه که در تمدن گذشته به چشم می‌آید، در فرهنگ کهن، بزرگسالان بازی‌های رومیزی را بازی می‌کردند و با ریشه‌ی عمیقی که آنها درجامعه ایجاد کردند، این بازی‌ها سریعاً به دنیای کودکان نیز انتقال یافت. بازی لی‌لی، با اینکه عملاً یک بازی رومیزی محسوب نمی‌شود، از جمله اولین بازی‌هایی بود که میان کودکان وجود داشته و امروزه نیز هست. بله درست است! این بازی خیلی قدیمی‌تر از آن چیزی است که فکر می‌کردید. اولین یافته‌ها از بازی لی‌لی برمی‌گردد به کودکان رومی حدود ۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح. انواع مختلفی از این بازی در اطراف دنیا وجود دارد؛ اما اصول اولیه بازی یکسان است. بازیکن اول، نشانه را (معمولاً یک سنگ، سکه و یا یک کیسه لوبیا) در خانه‌ی اول می‌اندازد. نشانه می‌بایست دقیقاً داخل مربع کشیده شده بیفتد، بدون آنکه با خط در آن تماس پیدا کند یا به بیرون پرتاب شود. سپس بازیکن یک دور را می‌پرد بدون اینکه وارد خانه‌ی دارای نشانه شود. هر چقدر که بازی جلو می‌رود، بازی سخت‌تر می‌شود. این بازی یک نمونه از بازی‌های تعادلی است. اولین گزارشات این بازی، در منطقه انگلیسی زبان در اواخر قرن هفده‌ام میلادی تحت عنوان لی‌لی یافت شده است. با توجه به دیکشنری انگلیسی آکسفورد، ریشه‌ی کلمه‌ی لی‌لی از دو کلمه‌ی hop و scotch تشکیل شده که دومی به معنای «یک خط برش خورده یا خراشیده» می‌باشد.
تأثیر بازی‌های رومیزی بر روی فرهنگ شرقی
(۴۰۰ سال قبل از میلاد)
با اینکه بازی‌های رومیزی خیلی قبل‌تر از سال ۴۰۰ قبل از میلاد در فرهنگ شرقی وجود داشته‌اند اما آنها بیشتر برگرفته از بازی‌های خاورمیانه‌ای بوده اند. لیوبو [۸] اولین بازی رومیزی بود که این عادت را شکست و تبدیل به اولین بازی‌ای شد که توسط دنیای شرقی ساخته شد. این بازی توسط دو بازیکن انجام می‌شده است. این باور وجود دارد هر بازیکن شش مهره‌ی بازی داشته که به دور نقاط صفحه بازی مربع شکل که دارای طرحی مشخص و قرینه بوده است، حرکت داده می‌شده‌اند. حرکات توسط ریختن شش تاس چوبی مشخص می‌شده است.
لیوبو به شدت در زمان سلسله‌ی هان [۹] به محبوب رسید و این محبوبیت به سرعت بعد از آن کاهش یافت.
گمان برده می‌شود که این امر به دلیل محبوب شدن بازی گو [۱۰] بوده است. به گونه‌ای که پس از مدتی بازی لیوبو تقریباً به طور کامل فراموش شد. دانسته‌ها از این بازی به وسیله یافته‌های باستان شناسی در سال‌های اخیر از صفحه بازی لیوبو و مهره‌هایش در گورهای قدیمی افزایش یافت. صفحه و مهره‌های بازی لیوبو غالباً به عنوان وسایل متعلق به گور، در گورهای متعلق به سلسله هان یافت شده‌اند. صفحه‌های بازی از مواد مختلفی ساخته می‌شده‌اند از جمله، صفحات سنگی، چوب‌های حکاکی شده و یا میزهای با پایه بلند که صفحه روی آنها ساخته شده و همراه با مهره‌های برنزی است. مشخصه‌ی معمول و اصلی همه بازی‌های لیوبو، طرح مشخص حک شده یا نقاشی شده روی سطح آن است. در خیلی از صفحات یافت شده بازی لیوبو، تنها مهره‌های مشخصی باز مانده‌اند. از آن جایی که بعضی از مهره‌ها از مواد ارگانیک مانند چوب ساخته شده‌اند، در طی زمان از بین رفته‌اند. با این حال، در سال ۱۹۷۳ یک مجموعه کامل که بسیار خوب نگهداری شده است پیدا شده.
این مجموعه حاوی قطعات زیر است:
- یک جعبه بازی چوبی لاک زده (۴۵*۴۵*۱۷ سانتی متر)
- یک صفحه بازی چوبی لاکی (۴۵*۴۵*۱.۲ سانتی متر)
- دوازده مهره بازی مکعبی عاجی (۴.۲*۲.۲*۲.۳ سانتی متر) ۶ عدد مشکی و ۶ عدد سفید
- ۲۰ مهره بازی عاجی (۲.۹*۱.۷*۱ سانتی متر)
- سی قطعه شمارش میله‌ای شکل عاجی (به طول ۱۶.۴ سانتی‌متر)
- دوازده میله پرتاب عاجی (به طول ۲۲.۷ سانتی متر)
- یک قیچی عاجی (به طول ۱۷.۲ سانتی متر)
- یک مهره هجده طرفه شامل اعداد ۱ تا ۱۶ و کاراکتر هایی به معنی «برد» و «باخت»
مانند بیشتر بازی‌های رومیزی باستانی، مجموعه کامل قوانین بازی وجود ندارد. با این حال در اینجا خلاصه‌ای از قوانین نظریه پردازی شده آمده است:
«دو نفر روبروی هم دور صفحه بازی می‌نشینند و صفحه بازی به ۱۲ مسیر با دو انتها و یک منطقه به نام «آب» در میان صفحه تقسیم شده است. ۱۲ مهره بازی استفاده می‌شود که با توجه به قوانین قدیمی ۶ تای آنها سفید و ۶ تای آنها سیاه است. همچنین دو مهره «ماهی» وجود دارد که در منطقه آب قرار می‌گیرند.
پرتاب تاس با یک سنگ یشم انجام می‌شود. هردو بازیکن به نوبت تاس می‌اندازد و مهره‌هایشان را حرکت می‌دهند. هنگامی که یک قطعه به مکان معینی حرکت داده می‌شود، انتها ایستاده و «جغد» نامیده می‌شود. سپس از آن می‌تواند وارد آب شده و یک ماهی بخورد که این عمل «ماهیگیری» نامیده می‌شود. هر بار که یک بازیکن ماهی می‌گیرد، دو توکن دریافت می‌کند. اگر دو ماهی پشت سر هم بگیرد، سه توکن (برای ماهی دوم) دریافت می‌کند. اگر یک بازیکن قبلاً دو ماهی گرفته باشد اما برنده نشود، «دوبار گرفتن یک جفت ماهی» نامیده می‌شود. هنگامی که یک بازیکن ۶ توکن برنده شود، بازی تمام می‌شود.
در قسمت بعدی این مقاله، تاریخچه بازی‌ها بعد از میلاد مسیح را بررسی خواهیم کرد.
منبع:
https://brewminate.com/the-full-history-of-board-games/
[۱] Backgammon
[2] The Royal Game Of Ur
[3] Irving Finkel
[4] Tutankhamen
[5] Ludus duodecim scriptorum
[6] Tabula
[7] Ephesus
[8] Liubo
[9] Han
[10] Go
نظر شما :