نظم اجتماعی تنها با زور تثبیت میشود
علی پاشایی از گروه رعد (تیم موافق) طی سخنانی اظهار کرد: نظم اجتماعی تنها با زور تثبیت میشود. در بررسی کلیدواژه‌های گزاره می‌توان این‌گونه گفت که نظم به معنای ترتیب و آراستگی است و نتیجه نظم سامان گرفت است. اما کلیدواژه «نظم اجتماعی» به رفتاری مبتنی بر هنجار مربوط است و به معنای اطاعت همه اعضای جامعه از هنجارها و ارزش‌هایی است که اساس جامعه را تشکیل می‌دهد. اما زور به معنای کنترل اجتماعی است و معنای تثبیت به معنای پایدار کردن یک مسئله و موضوع است.
پاشایی با بیان اینکه جامعهپذیری و کنترل اجتماعی دو فرایند تثبیت نظم اجتماعی است، ادامه داد: اگر فرد شیوه‌های زندگی را فرا بگیرد آماده جامعهپذیری است. در همین فرایند خانواده، محیط، نظام آموزشی تأثیرگذارند. اما قانون نیز می‌تواند در این جامعهپذیری ایفای نقش کند و با به‌کارگیری سازوکارهای قانونی و عوامل محسوس و نامحسوس برای حفظ یگانگی جامعه به قصد جلوگیری افراد از کج‌روی، این فرایند را امکان‌پذیر کند. ابعاد کنترل اجتماعی متعدد است و در دو گروه کنترل رسمی و غیررسمی دسته‌بندی میشود. در دسته رسمی تأکید بر قوانین و سازوکارهای قانونی است و گروه‌ها و نهادهایی وجود دارند که کارشان اعمال قوانین است. دسته غیررسمی شامل افرادی در جامعه است که خود نظارت دارند، برای مثال اگر فردی برخلاف هنجارهای جامعه رفتار کرد خود جامعه فرد را از انجام کارها باز می‌دارد.
وی افزود: کنترل اجتماعی مثبت و منفی نیز داریم، برای هم‌نوا ساختن با هنجارهای اجتماعی کنترل اجتماعی مثبت لازم است و افراد به انجام هنجارها تشویق می‌شوند. در بعد مقابل و کنترل اجتماعی با توبیخ، جریمه و زندان می‌توان این کنترل را انجام داد و فرد را از انجام کارهای ضد ارزش اجتماعی باز داشت، چرا که همیشه افرادی هستند که قانون را زیرپا بگذارند.
در ادامه زهرا عبداللهی عضو گروه دکتر یونایتد (تیم مخالف) ضمن ارائه بحث خود به پردازش اجزای گزاره پرداخت و اظهار کرد: تعریف نظم اجتماعی و دامنه گستردگی آن به این‌گونه است که می‌توان پرسش‌هایی مطرح کرد، برای مثال آیا دستیابی به نظم اجتماعی تنها از طریق زور امکان‌پذیر است؟ نگاه اجمالی به نظریه‌های جامعه‌شناسی و روانشناسی به ما می‌گوید در جریان جامعه‌پذیر شدن یکی از عوامل اعمال قانون است، اما نقش تربیت و فرهنگ سازی نیز اثرگذاری بیشتری دارد. تربیت و فرهنگسازی نیز به معنای درونی‌سازی هنجارها در جامعه است تا آنجا که افراد تحت هر شرایطی تبعیت از آنها برای خود لازم بدانند. این مقوله آن چیزی که به عنوان نظم اخلاقی می‌شناسیم که موجب تثبیت نظم در جامعه نیز خواهد شد.
عبداللهی ادامه داد: وقتی صحبت از تثبیت می‌کنیم به دنبال کیفیت بالاتر نظم اجتماعی هستیم. اعمال زور به تنهایی، هزینه و انرژی زیادی از جامعه را می‌گیرد و به جای فرهنگسازی کل هزینه باید صرف اداره دستگاه‌های قضائی و اعمال قانون شود. در گزاره گفته تنها راه اعمال زور است. یکی از اجزای گزاره «تنها راه» است. یعنی این فاکتور باعث تثبیت و درونی‌سازی فرهنگ در افراد میشود. این در حالی است که در اسلام هم ابتدا تربیت مطرح میشود و هدف از فرستادن انبیاء (ع) همین موضوع عنوان میشود. نمی‌توانیم اثر آموزش را نادیده بگیریم و عامل زور را دلیل نظم اجتماعی بدانیم. تلقی زور یکی از عواملی است که باعث ایجاد نظم اجتماعی میشود. اما از تلقی فرهنگی که نقش هنجارها و ارزش‌هاست نباید غفلت کرد.
وی افزود: خانواده اولین نظام اجتماعی است که افراد در آن پرورش پیدا می‌کنند. در این نظام سه نوع سبک فرزندپروری مقتدرانه، آزادانه و مستبدانه وجود دارد که به اذعان محققان، بهترین سبک فرزندپروری نوع مقتدرانه شناخته شده است. قانون‌پذیری و قانونمند شدن افراد از خانواده شروع میشود، این یعنی حتی در کوچکترین و ابتدایی‌ترین نظام اجتماعی که خانواده است هم تأکید بر سبک فرزندپروری مقتدرانه است. حال پرسش ما از تیم مقابل این است که در ایجاد نظم، زور مهم‌تر است یا اقتدار؟
به گزارش ایکنا، در این مناظره سپس آرین جوادی از گروه رعد (تیم موافق) به ایراد سخن پرداخت و اظهار کرد: گروه مقابل به کلیدواژه تثبیت توجه نکردند، برای پایدار کردن نظم اجتماعی استفاده از زور روشی صحیح است. منظور در اینجا ایجاد نظم اجتماعی نیست. در نظریه نظم اجتماعی این مسئله مطرح میشود که ضامن ایجاد و تثبیت نظم در جامه به عوامل درونی و بیرونی بستگی دارد. در واقع هم احتیاج به قوانین و نظارت داریم، هم اینکه فرد باید در درون خود بپذیرد. یک سری ناهنجاری‌هایی در جامعه به وجود می‌آید، اما آیا با تربیت و فرهنگسازی این نظم تثبیت میشود؟ اگر آری پس چرا قوانین باید ضمانت اجرایی داشته باشد؟
وی با اشاره به دو مقوله برای پایداری نظم اجتماعی ادامه داد: جامعهپذیری و کنترل اجتماعی دو پارامتر مؤثر در پایداری نظم اجتماعی است. اما اگر فرد به جامعهپذیری تن نداد چه باید کرد؟ و اگر این فرد از این طریق اصلاح نشود، این موضوع ثبات اجتماعی را به هم می‌ریزد. از تیم مقابل می‌خواهیم به این سؤال‌ها پاسخ بدهند.
در ادامه پارسا اشراق عضو تیم دکتر یونایتد (تیم مخالف گزاره) در سخنانی گفت: حرف ما این است که برای تثبیت نظم اجتماعی تنها زور جوابگو نیست. ما نمی‌گوییم فقط فرهنگسازی، بلکه همه عوامل در کنار هم موجب تثبیت نظم اجتماعی میشود. یک پرسش از تیم مقابل داریم و آن اینکه اگر زور عامل تثبیت است، پس پاداش چه جایگاه و نقشی دارد؟ برای بخش بیرونی باید از زور استفاده کرد، اما برای تثبیت و درونی‌سازی باید به فرهنگ، آموزش و رسانه‌های جمعی روی بیاوریم. فقط زور نیست، فاکتورهای دیگری هم وجود دارد که مهم است. آیا نباید اول فرهنگسازی کنیم و برای کارهای خوب به آنها پاداش دهیم؟
وی افزود: برای زور باید هزینه و انرژی بگذاریم، اما آیا در همه سطوح جامعه و همه جا می‌توانیم از زور استفاده کنیم؟ اگر تثبیت درونی نباشد زور نمی‌تواند سازوکار خوبی باشد. حال سؤال اینجاست که فرق اقتدار و زور چیست؟ از تیم مقابل می‌خواهیم پاسخ این پرسش را از منظر جامعه‌شناسی و روانشناسی ارائه دهند.
علی پاشایی عضو گروه رعد (تیم موافق) در ادامه در سخنانی بیان کرد: تیم مقابل گفتند که ما به پاداش توجه نکردیم، اما در کنترل اجتماعی مثبت، مگر نگفتیم که باید افرادی که هنجارها را رعایت می‌کنند تشویق شوند، این پاداش است. برای شکل‌گیری نظم اجتماعی در جامعه، فرهنگ لازم است، اما برای ثبات آن، کنترل اجتماعی و زور جوابگوست. نظم اجتماعی دارای چندین مسئله است که یکی از آنها نظارات بیرونی است. حفظ و بقای اجتماعی به نظارت بیرونی نیاز دارد تا با هنجارشکنان برخورد کند و نظم اجتماعی ثبات داشته باشد.
وی افزود: بسترهای فرهنگی با عنصر پاداش تقویت میشود، اما با کنترل و زور نظم اجتماعی را حفظ و تثبیت خواهید کرد. خداوند متعال در آیه ۱۷۸ سوره بقره درباره قصاص می‌فرماید: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الْقِصَاصُ فِی الْقَتْلَی ۖ الْحُرُّ بِالْحُرِّ وَالْعَبْدُ بِالْعَبْدِ وَالْأُنْثَیٰ بِالْأُنْثَیٰ ۚ فَمَنْ عُفِیَ لَهُ مِنْ أَخِیهِ شَیْءٌ فَاتِّبَاعٌ بِالْمَعْرُوفِ وَأَدَاءٌ إِلَیْهِ بِإِحْسَانٍ ۗ ذَٰلِکَ تَخْفِیفٌ مِنْ رَبِّکُمْ وَرَحْمَةٌ ۗ فَمَنِ اعْتَدَیٰ بَعْدَ ذَٰلِکَ فَلَهُ عَذَابٌ أَلِیمٌ؛ ای اهل ایمان بر شما حکم قصاص کشتگان چنین معین گشت که مرد آزاد در مقابل مرد آزاد، و بنده را به جای بنده، و زن را به جای زن قصاص توانید کرد. و چون صاحب خون از قاتل که برادر دینی اوست بخواهد درگذرد کاری است نیکو، پس قاتل دیه را در کمال خشنودی ادا کند. در این حکم، تخفیف (امر قصاص) و رحمت خداوندی است، و پس از این دستور، هر که تجاوز کند او را عذابی سخت خواهد بود». طبق این آیه برای حیات جامعه به مقوله مجازات اشاره میشود. تصور کنید یک روز از خواب برمی‌خیزید و نه پلیسی و دادگاهی وجود و نه قاضی و مجازاتی برا خاطیان، آیا با فرهنگسازی و آموزش می‌توان نظم اجتماعی را حفظ کرد؟ این در حالی است که برخورد با هنجارشکنان در همه جای دنیا پذیرفته شده است. اقتدار نیز به معنای پذیرفتن هنجارهاست.
زهرا عبداللهی عضو گروه دکتر یونایتد (تیم مخالف) نیز در ادامه بیان کرد: تثبیت یعنی درونی‌سازی شدن، و به معنای قوانین و مقررات است که در زمره باور درونی افراد میشود. تثبیت یعنی اگر نظارت بیرونی هم برداشته شد، فرد خود را ملزم به رعایت قوانین بداند. قوانین و مقررات همه‌‌جا و در هر لحظه امکان مقابله با ناهنجاری را ندارد. اشاره به سوره مبارکه بقره کردید، قصاص برای جرایم سنگین در نظر گرفته شده است، اما برای جرایم سطوح پایین‌تر که نظام ارزشی را درگیر می‌کند، چه باید کرد؟ زور در ایجاد نظم اجتماعی لازم است اما نه اینکه تنها راه باشد. استفاده از زور به تنهایی، نقطه ضعف این گزاره است.
وی افزود: علامه جوادی آملی در یکی از کتب خود بیان می‌کنند که نظم اخلاقی سقف تمدن و توسل به زور کف تمدن است. در همان سوره بقره وقتی درباره پذیرش دین سخن می‌گوید، اشاره می‌کند که زور و اجباری نیست، یعنی زور و اجبار را با فطرت انسان در تضاد دانسته است.
سپس نوبت به آرین جوادی، عضو تیم رعد (گروه موافق) رسید، وی در سخنانی یادآور شد: گروه مقابل به سؤالات ما پاسخ ندادند، حرف ما این است که اگر کنترل اجتماعی و نظارت بیرونی را برداریم، بلافاصله جامعه عصیان می‌کند و نظم اجتماعی به هم می‌ریزد. فرهنگسازی و اخلاقی کردن هنجار، مقدمه نظم اجتماعی است. مردم ابتدا هنجار را می‌پذیرند و سپس در مرحله بعد برای تثبیت آن، با اعمال قانون و نظارت این مسئله امکان‌پذیر است.
وی افزود: در همین دوران کرونا، همه می‌دانیم حفظ سلامت در این شرایط مهم است، اما چرا استفاده از ماسک الزامی شد؟ برای اینکه این فرهنگ تثبیت شود. کسانی که هنجارشکنی می‌کنند را نمی‌توان با آموزش و فرهنگسازی به نظم اجتماعی بازگرداند. نظم اجتماعی در ابتدا برای شکل‌گیری احتیاج به فرهنگسازی و تفاهم بینش‌ها دارد. در مرحله بعد فرد قانع میشود که برای تثبیت آن باید کنترل اجتماعی وجود داشته باشد که می‌تواند رسمی و غیررسمی باشد که بعد رسمی آن قوانین و سازوکارهای حقوقی است. بعد غیررسمی هم این است که خود فرد آن را بپذیرد و جامعه او را ملزم به رعایت هنجارها کند. اگر از بیرون فشار نیاوریم و کنترل اجتماعی شکل نگیرد به تثبیت نظم اجتماعی نخواهیم رسید.
در ادامه پارسا اشراق، عضو تیم دکتر یونایتد (گروه مخالف)، به جمع‌بندی بحث تیم خود پرداخت و در سخنانی بیان کرد: وقتی می‌گوییم تنها زور یعنی هیچ‌چیز دیگری نباید باشد، بحث ما این است که تنها زور نیست و پاداش و عوامل دیگر هم اثرگذار است. برای مثال ائمه (ع) عمل غیراخلاقی انجام نمی‌دهند، چرا که هنجارها برای آنها تثبیت شده است، و دیگر نیازی به زور و اعمال کنترل نیست. برای رسیدن به این تثبیت باید فرهنگسازی و آموزش و پاداش در کنار هم باشد. وقتی تثبیت شد هیچ نیازی به زور و سایر فاکتورها نیست.
وی افزود: برای ایجاد نظم اجتماعی باید فرهنگسازی، آموزش و … باشد و در کنار این‌ها زور هم یکی از عوامل است، اما نه برای همه افراد جامعه، بلکه برای عده قلیلی که هنجارشکن هستند. در بند یک حقوق بشر آمده است که حفظ صلح و امنیت و مقابله با زور وظیفه دولت‌هاست. خود منشور حقوق بشر می‌گوید اول فرهنگسازی و برای همه شرایط را مساعد کنید، سپس قوانین و اعمال آن برای عده کم و محدودی قرار داده شود که فرهنگسازی روی آنها اثری نداشته است. وقتی ویژگی اخلاقی درون ما تثبیت شد دیگر نه نیازی به پاداش و نه زور است. زور برای عده قلیلی در جامعه باید باشد. در همین ایام کرونا فرهنگسازی شده است که بسیاری افراد پروتکل‌‌های بهداشتی را بدون اعمال زور و قانون رعایت می‌کنند.
نظر شما :