نقش زنان در تاب‌آوری اقتصادی جنگ ۱۲ روزه / یادداشت (۶)
با هدف اطلاع از نظرات اساتید و دانشجویان، فراخوان دریافت یادداشت‌های دانشگاهیان در خصوص جنگ تحمیلی 12 روزه از طرف سازمان دانشجویان جهاددانشگاهی منتشر شد که متعاقب آن، یادداشت‌هایی از طرف این عزیزان واصل گردید. ان‌شاءالله به مرور یادداشت‌های دریافتی منتشر خواهد شد.
در شرایط بحرانی مانند جنگ، زنان اغلب به‌عنوان ستون‌های اصلی خانواده عمل می‌کنند. نقش آن‌ها در حفظ انسجام اجتماعی و حمایت روانشناختی از اعضای خانواده غیرقابل‌انکار است. زنان در دوران جنگ، با مدیریت استرس، حفظ روحیه خانواده و ایجاد حس امنیت در میان آشوب، نقشی کلیدی در تاب‌آوری روانشناختی ایفا می‌کنند. آن‌ها با ایجاد فضای امن عاطفی، کودکان و دیگر اعضای خانواده را از آسیب‌های روانی جنگ محافظت می‌کنند و به‌عنوان میانجی‌های عاطفی، ارتباطات خانوادگی را استوار نگه می‌دارند. اگرچه زنان از نظر اجتماعی و روانشناختی در خانواده در دوران جنگ نقش حیاتی دارند اما نباید به نقش اقتصادی آن از نظر تاب‌آوری اقتصادی غافل شد. در طول جنگ، زمانی که ساختارهای اقتصادی تضعیف می‌گردد، زنان می‌توانند به‌عنوان نیروی محرکه اقتصاد خانواده و حتی جامعه وارد عمل شوند. آن‌ها با مدیریت منابع محدود، ایجاد کسب‌وکارهای کوچک خانگی، مشارکت در بازارهای محلی یا حتی ایفای نقش در بازسازی اقتصاد پساجنگ، به تاب‌آوری اقتصادی کمک می‌کنند. این نقش اقتصادی، هرچند گاهی در سایه قرار می‌گیرد، به همان اندازه نقش اجتماعی و روانشناختی آن‌ها، حیاتی است.
تاب‌آوری اقتصادی (Economic Resilience) به توانایی یک سیستم اقتصادی (چه در سطح خانواده، جامعه یا کشور) برای مقاومت در برابر شوک‌های خارجی (مانند جنگ، بلایای طبیعی یا بحران‌های مالی)، سازگاری با شرایط جدید و بازیابی سریع پس از بحران اشاره دارد. این مفهوم شامل سه بعد اصلی مقاومت (Resistance)؛ توانایی تحمل اولیه شوک بدون فروپاشی؛ سازگاری (Adaptation)؛ انعطاف‌پذیری برای تطبیق با شرایط جدید، مثلاً یافتن منابع درآمدی جایگزین؛ بازیابی (Recovery)؛ بازگشت به حالت پایدار یا حتی بهبود وضعیت نسبت به قبل است. تاب‌آوری اقتصادی به توانایی یک سیستم اقتصادی برای مقاومت در برابر شوک‌ها، سازگاری با شرایط جدید و بازیابی پس از بحران اشاره دارد.
نقش زنان در مقاوم‌سازی اقتصادی در شرایط بحرانی
زنان در شرایط بحرانی مانند جنگ، به‌دلیل انعطاف‌پذیری، خلاقیت و نقش‌های چندگانه‌ای که در خانواده و جامعه ایفا می‌کنند، به‌عنوان ستون‌های اصلی مقاوم‌سازی اقتصادی عمل می‌کنند. این نقش‌ها را می‌توان در سه بعد مقاومت، سازگاری و بازیابی به‌صورت کلی بررسی کرد:
مقاومت: تحمل شوک‌های اولیه
زنان با مدیریت هوشمندانه منابع محدود، مانند مواد غذایی، سوخت و سایر ملزومات، به حفظ ثبات اقتصادی خانواده‌ها کمک می‌کنند. آن‌ها با برنامه‌ریزی دقیق برای مصرف منابع، ایجاد شبکه‌های حمایتی محلی و به‌اشتراک‌گذاری اقلام ضروری با همسایگان، از فروپاشی اقتصادی خانوارها جلوگیری می‌کنند. همچنین، زنان اغلب با حمایت از اقشار آسیب‌پذیر، مانند کودکان و سالمندان، از طریق توزیع غذا یا پوشاک، به کاهش فشار بر منابع عمومی و حفظ انسجام اجتماعی کمک می‌کنند.
سازگاری: انعطاف‌پذیری در شرایط جدید
زنان با ابتکارات خلاقانه و تقویت اقتصاد غیررسمی، مانند تولید محصولات خانگی (مانند مواد غذایی، صنایع دستی یا پوشاک) و فروش آن‌ها در بازارهای محلی، به تأمین نیازهای ضروری جامعه کمک می‌کنند. آن‌ها با تشکیل شبکه‌های اجتماعی برای هماهنگی توزیع کمک‌ها یا ایجاد بازارهای تهاتری (معاوضه کالا به جای پول)، جریان اقتصادی را در شرایط کمبود نقدینگی حفظ می‌کنند. این اقدامات نشان‌دهنده توانایی زنان در یافتن راه‌حل‌های نوآورانه برای تطبیق با شرایط بحرانی است.
بازیابی: بازگشت به پایداری
زنان با مشارکت در بخش‌های رسمی، مانند ادامه فعالیت در مشاغل کلیدی (کارخانه‌ها، بانک‌ها یا خدمات آنلاین)، به تثبیت زنجیره‌های تأمین و خدمات مالی کمک می‌کنند. همچنین، با آموزش مهارت‌های درآمدزا به دیگر زنان و حمایت از اقشار آسیب‌پذیر، زمینه‌ساز خودکفایی اقتصادی و بازسازی اجتماعی در دوره پسابحران می‌شوند. کمپین‌های جمع‌سپاری و ابتکارات کارآفرینانه زنان نیز به بازسازی جوامع آسیب‌دیده کمک می‌کند.
به‌طور کلی، جنگ ۱۲ روزه نشان داد که زنان ایران، با مدیریت هوشمندانه منابع خانگی، تقویت اقتصاد غیررسمی، مشارکت در بخش‌های رسمی و ابتکارات خلاقانه، ستون‌های بی‌صدای تاب‌آوری اقتصادی هستند. دوران پساجنگ فرصتی است برای به رسمیت‌شناختن این نقش حیاتی و توانمندسازی زنان از طریق تسهیلات مالی، آموزش، زیرساخت‌های حمایتی و رفع موانع فرهنگی. با سرمایه‌گذاری روی زنان، ایران می‌تواند اقتصادی مقاوم‌تر، فراگیرتر و پویاتر بسازد که در برابر بحران‌های آینده نیز استوار بماند.
نظر شما :