اثرات تغییر اقلیم بر منابع آبی ایران بررسی شد

محسن ناصری، عضو هیأت علمی دانشگاه تهران در این نشست، به بررسی اثرات تغییر اقلیم بر آب‌های تجدید‌پذیر (طبیعی، واقعی، قابل مدیریت) و بیان مفاهیم تغییر اقلیم در جهان و ایران و ارائه گزارشاتی از جمله توالی دوره‌های خشک و تر، همزمانی سیکل‌ها، اثرات انسان ساخت که به شکل هم‌افزایی سوار بر سیکل‌هاست و سرعت افزایش دما که بسیار زیاد شده است پرداخت.
ناصری خاطر نشان کرد: به دلایل جغرافیایی و بافت حاکم بر نقاط مسکون و جمعیت کشور، ظرفیت‌های متعددی متأثر از تغییر اقلیم خواهد بود.
وی استقرار افزون بر ۸۲٪ از مساحت ایران در مناطق خشک و نیمه خشک، تنوع میزان متوسط بارش، وضعیت نامناسب بهره‌برداری آب‌های زیر‌زمینی، کسری بلند مدت ۵۰ ساله مخزن آب، استفاده بیش از ۹۰٪ منابع آبی در بخش کشاورزی، تنزل مساحت جنگل‌های کشور، احاطه بیش از ۲۰٪ مساحت کشور توسط بیابان‌ها، اسیب پذیری مراتع کشور معادل ۵۳٪ از مساحت کشور را شرایط موجود و تشدید کننده بحران آب‌های زیر‌زمینی دانست.
ناصری در ادامه توضیح داد: طبقه بندی حوضه‌های آب‌ریز به لحاظ شدت معضلات در مدیریت منابع آب به پنج درجه طبقه بندی می‌شوند که حوضه‌های درجه یک (دریاچه نمک، زاینده رود، هریرود، کشف رود، بختگان، مهارلو، گرگان) دارای رشد و تراکم جمعیتی زیاد و بهره‌برداری بالا هستند، احتمال تشدید مسائل در این حوزه‌ها بیشتر است و رهیافت کلی معضلات در این حوزه‌ها تدابیر ویژه مدیریتی را می‌طلبد.
این استاد دانشگاه، شرایط موجود و آتی از منظر سازگاری با تغییر اقلیم را اینگونه بیان کرد: میانگین دمای کشور با شیب ۰/۴ درجه سیلیسیوس بر دهه افزایش یافته، کاهش معنا‌دار بارش، روند مثبت دمای سالانه طی دوره ۵۰ ساله، امکان وقوع بارش شدید در خلال موسم‌های بهاره، جهش‌های کاهشی بارش در زمستان به وقوع پیوسته است.
ناصری افزود: تغییرات رژیم آب‌های تجدید‌پذیر در طول سال‌های ۱۳۷۴ تا ۱۳۷۸ به دو سوم کاهش یافته است.
وی همچنین به ارائه گزارش خشکسالی در سال‌های ۱۳۷۷ تا ۱۳۸۰ اشاره کرد که آمار تکان دهنده‌ای چون، خسارت ۶/۲ میلیارد دلار به بخش کشاورزی، کاهش ۵۳٪ سطح آب رودخانه‌ها، افزایش ۳ برابری فرسایش خاک، خسارت ۲۰۰ هزار هکتار از مراتع چای و باغات برجای گذاشته بود.

در دومین بخش وبینار، علیرضا مساح، عضو هیأت علمی پردیس ابوریحان استراتژی‌های سازگاری برای مقابله با اثرات منفی تغییرات آب و هوایی بر ایران را مورد بحث قرار داد.
مساح در ادامه توضیح داد: عوامل ایجاد تغییر اقلیم به دو دسته اندر‌کنش‌های درونی و بیرونی تقسیم می‌شوند و آن دسته از اند‌رکنش‌های بیرونی که فعالیت‌های انسانی مسبب آن است در دست بررسی قرار می‌گیرد.
این استاد دانشگاه احتراق سوخت‌های فسیلی، جنگل‌زدایی بر اثر کشاورزی و دامپروی، عوامل تبرید، استخراج معادن در فرایند‌های صنعتی و همچنین فعالیت‌های فضایی که باعث تولید گازهای گلخانه‌ای می‌شوند را از جمله فعالیت‌های انسانی دانست.
وی همچنین افزود: در بحث طرح‌ریزی تغییرات آب و هوایی در دوره‌های آتی، چهار مسیر تخمین زده شده است که بسیار ضروری است بررسی و تدابیر لازم اتخاذ گردد.
مساح خاطر نشان کرد: در سناریو قرن آتی ۳ تا ۴ درجه افزایش دما و تغییرات بارش منفی ۱۰ تا مثبت ۱۰ است و کاهش منابع آبی در برخی استان‌ها از قبیل بندرعباس، خوزستان و فارس ۵۰ الی ۶۰ درصد است.

در بخش بعدی، طاهره انصافی مقدم به ارائه گزارش تحقیقات خود بر روی تالاب میقان اراک و تأثیر اثرات تغییر اقلیم بر آب‌های زیرزمینی این منطقه پرداخت که از چهار روش، رگراسیون گام به گام، رگراسیون چند متغیره، تحلیل عاملی و روندیابی مندکندال‌گرافیکی استفاده شده بود.
انصافی مقدم افزود: در هر چهار روش شاهد اثرات تغییر اقلیم بر روی منابع آب‌های زیرزمینی بودیم به طوری که در یک دوره ۵۰ ساله طی سال‌های ۴۰ تا ۹۱ و در نظر گرفتن ۱۱ پارامتر تغییرات آب و هوایی و هیدرولوژیکی کاهش میانگین بارش سالانه و افزایش دمای سالانه را داشتیم.
وی همچنین خاطر نشان کرد: اثرات تغییر اقلیم بر روی منابع آب‌های زیرزمینی و افزایش برداشت آب سبب تشدید بحران آب‌های زیرزمینی شده است به طوری که عمق چاه‌های آب با شیب منفی رو به افزایش است.
در بخش پایانی این نشست نیز زهرا عرب، دبیر باشگاه دانشجویان حامی محیط زیست و منابع طبیعی کشور، پرسش‌های مطروحه از سوی به مشارکت شرکت‌کنندگان را در دسته بندی‌های مختلف به سخنرانان ارائه کرد. در این بخش مسائلی چون شاخص تغییرات اقلیمی، جایگاه عدالت اقلیمی، اثرات تغییر اقلیم بر ژنتیک و تنوع پوشش گیاهی و جانوری و استفاده از آب‌های خاکستری در بخش کشاورزی، بیشتر از سایر بخش‌ها پرداخته شد.
وبینار "بررسی اثرات تغییر اقلیم بر منابع آبی ایران " به همت مرکز فعالیت‌های محیط‌زیستی دانشجویان ایران، گروه مردمی قرارسبز، کانون محیط‌زیست دانشگاه علوم‌پزشکی شهیدبهشتی، همکاران خانه آب ایران، اتحادیه انجمن‌های علمی محیط‌زیست، اتحادیه انجمن‌های علمی مهندسی آب، انجمن علمی محیط‌زیست دانشگاه تهران، شبکه تشکل‌های مردم نهاد محیط‌زیست و منایع طبیعی کشور و باشگاه دانشجویان حامی محیط‌زیست و منابع طبیعی، روز چهارشنبه ۱۲ آبان ۱۴۰۰ رأس ساعت ۱۶ با حضور دکتر محسن ناصری، عضو هیأت علمی دانشکده عمران دانشگاه تهران، دکتر علیرضا مساح، عضو هیأت علمی پردیس ابوریحان دانشگاه تهران و دکتر طاهره انصافی مقدم، عضو هیأت علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور و بیش از ۱۸۰ شرکت‌کننده برگزار گردید.