قسمت اول بازی باستانی لودوس (Ludus latrunculorum)

نویسنده: Eli Gurevich

مترجمین: مجید اشویی_ محمد علیزاده

بازی باستانی Latrunculi

بازی Ludus Latrunculorum یا Latrunculi یک بازی باستانی رومی با استراتژی محض است. در واقع این بازی جزو دسته بازی‌های انتزاعی قرار می‌گیرد که تمام قواعد آن مانند شطرنج برای بازیکنان روشن است و هیچ شانس یا قانون پنهانی در بازی دیده نمی‌شود. به طور معمول، این بازی را بر روی صفحه‌های مشبک با شبکه های ۷ × ۷، ۸ × ۷، ۸ × ۸، ۹ × ۸، ۹ × ۹ و ۹ × ۱۰ انجام می‌دادند که همگی در بررسی‌های باستان‌شناسی یافت شده‌اند. بازی Latrunculi ، برآمده از تاکتیک‌های نظامی است. این بازی تا حدودی شبیه به چکرهاست. نام بازی، Ludus Latrunculorum ، به معنی «سرباز مزدور [۱]» است.
 

Latrunculi در Housesteads Roman Fort یا Roman Corbridge ، با ژتون‌های سفالی و ظرف تاس در قرن ۲ تا ۳ قبل از میلاد. موزه شهر Corbridge Roman

اولین اشاره به Latrunculi در نوشته‌های رومی نوشته Varro (116-27 قبل از میلاد) انجام شده که آن را در کتاب خود با نام De Lingua Latina (به زبان لاتین) آورده است. اگرچه، هیچیک از نویسندگان رومی شرح مفصلی در مورد قانون بازی ارائه نکرده‌اند، یک حساب کاربری تحت نظر حاکمیت وجود دارد که جزئیات کافی در مورد قوانین و استراتژی Latrunculi را ارائه می‌دهد، تا این قوانین با دقت کافی بازسازی شوند. منظومه شعر ناشناس رومی با عنوان Laus Pisonis ( Panegyric on Piso) ، در خطوط ۱۹۰ تا ۲۰۸، که در قرن اول میلادی نوشته شده است، در مورد Latrunculi این‌گونه می‌سراید:

te si forte iuvat studiorum pondere fessum
non languere tamen lususque movere per artem,
callidiore modo tabula variatur aperta
calculus et vitreo peraguntur milite bella,
ut niveos nigros, nunc et niger alliget albos.
sed tibi quis non terga dedit? quis te duce cessit
calculus? aut quis non periturus perdidit hostem?
mille modis acies tua dimicat: ille petentem,
dum fugit, ipse rapit; longo venit ille recessu,
qui stetit in speculis; hic se committere rixae
audet et in praedam venientem decipit hostem;
ancipites subit ille moras similisque ligato
obligat ipse duos; hic ad maiora movetur,
ut citus ecfracta prorumpat in agmina mandra
clausaque deiecto populetur moenia vallo.
interea sectis quamvis acerrima surgant
proelia militibus, plena tamen ipse phalange
aut etiam pauco spoliata milite vincis,
et tibi captiva resonat manus utraque turba.

ترجمه شعر به فارسی

اگر ممکن است، زمانی که از مطالعه کردن خسته شدید، لطفاً آرام باشید اما در همین حال بازی‌های مهارتی را انجام دهید / آنگاه بر روی یک صفحه باز به صورتی حیرت انگیز قطعات به موقعیت‌های مختلف منتقل می‌شود و مسابقه با سربازان شیشه‌ای به پایان می‌رسد / به طوری که مهره‌های سفید، مهره‌های سیاه را کیش می‌دهد و مهره‌های سیاه، مهره‌های سفید را / اما کدام بازیکن قبل از شما عقب نشینی نکرده است؟ وقتی بازیکن آن هستید، چه مهره‌ای از دست می‌رود؟ یا اینکه کدام مهره قبل از اسارت باعث حذف برخی از مهره‌های دشمن نشده است؟ / به هزار روش ارتش شما می جنگد: یک مهره، همانطور که عقب نشینی می‌کند، مهاجم خود را به کمک مهره محافظ دیگری از بن می‌برد / ایستاده برای هشدار داد، به دور از عقب‌نشینی - این شخص جرات می‌کند به سمت حریف برود و دشمن را که به خاطر غنایم آمده، تهدید کند./ مهره‌ای به خاطر تاخیر در ریسک کردن تسلیم می‌شود و به ظاهر کیش می‌شود، دو مهره دیگر را نیز کیش می‌کند / یکی دیگر به سمت بالاتر حرکت می‌کند، به طوری که، به سرعت بازی می‌شود و خط دفاعی حریف را می‌شکند، ممکن است نیروهای خود را پشت سر بگذارد و وقتی رمپارت سقوط کرد، ویران شود./ شهر محصور در همین حال، هرچند درگیری شدید بین مردان در رده‌های تقسیم شده آنها زیاد می‌شود، با این حال شما فقط با چند مرد از دست خود خارج می‌شوید و یا تنها از چند مرد محروم می‌شوید.

همانطور که از شعر دیده می‌شود، به از بین بردن مهره‌ها، تلاش برای قرار دادن آن‌ها در یک خط برای جلوگیری از حذف شدن، حرکت به عقب و جلو روی صفحه، برداشتن مهره‌ها از صفحه زمانی که گیر می‌افتند، بدون آن‌که مجدد بازگردانده شوند و اینکه اگر مهره‌ای را به انتهای صفحه برسانید یک مهره جدید در صفحه قرار دهید، اشاره می‌کند.

تخته Latrunculi در Sabratha، لیبی. ۲۰۱۱ تصویر: Pablo Novoa Alvarez،

از دو شعر Ovid, Ars Amatoria (هنر عشق) (سطرهای ۳۵۷-۳۶۰)، که در قرن دوم میلادی نوشته شده، و Tristia (خطوط ۴۷۹-۴۸۱)، علاوه بر سایر قوانین، می‌آموزیم مهره‌هایی که توسط بازیکن مقابل محاصره می‌شوند زمانی که دو مهره حریف در دو طرف یک مهره ما قرار گیرد. اما زمانی که دو یا بیش تر از همان مهره‌ها در یک ردیف کنار هم قرار داده شده باشند، آن‌ها نمی توسط حریف اسیر نمی‌شوند.

اسقف Isidore از سویل (۵۶۰-۶۳۶ بعد از میلاد) در دایره المعارف خود، Etymolgiae (The Etymologies) ، که همچنین با عنوان Origins شناخته می‌شود، Latrunculi را توصیف کرد. و در زبان لاتین انواع مختلفی از قطعات و حرکات را ذکر کرد.

صفحه بازی Poprad با شبکه ۱۷ × ۱۸.

علاوه بر نوشته‌های رومی، شروع بازی و موقعیت قرارگیری احتمالی قطعات بازی در سال ۱۹۹۶، در استانووی ( Stanway )، بریتانیا، در مقبره Druid ، توسط باستان‌شناسان یافت شده است که بعداً به عنوان مقبره دکتر در استانووی معروف شد. البته یک اختلاف نظر وجود دارد که این بازی Roman Latrunculi بود یا یک بازی محلی سلتیک. روبه‌روی هر بازیکن ۱۳ مهره وجود دارد که مهره آبی رنگ به صورت وارونه قرار می گیرد. بیشتر مهره‌ها در ردیف اول به صورت مستقیم قرار می‌گیرند، اما بعضی از آنها به سمت مرکز حرکت می‌کنند، که به نوعی نشان دهنده یک استراتژی قرارگیری اولیه است. تخته چوبی از بین رفته است، اما بخش‌های گوشه‌های فلزی و لولای تخته تاشو هنوز در موقعیت اصلی خود قرار دارند.

تصویر: باستان‌شناسی Colchester. در ۱۹۹۶

اخیراً یک صفحه بسیار بزرگ‌تر از بازی Latrunculi کشف شده است که قبلاً شناخته نشده بود. صفحه بازی Poprad با شبکه ۱۷ × ۱۸، به طور آزمایشی توسط اولریش شادلر به عنوان بزرگترین صفحه Latrunculi که تاکنون یافت شده است، مشخص شده است. بازی با قطعات شیشه‌ای سیاه و سفید بازی می‌شد که معمولاً نشان‌دهنده Latrunculi بود.

در ۱۳۰ سال گذشته تلاش های متفاوتی برای بازسازی قوانین مفصل Ludus Latrunculorum انجام شده است. به نظر نویسنده، بهترین و دقیق‌ترین بازسازی قوانین توسط اولریش شادلر در سال ۱۹۹۴، به آلمانی و در سال ۲۰۰۱ به زبان انگلیسی نوشته شد.

در مقاله بعدی که به بازی‌های باستانی می‌پردازیم به قوانین این بازی و ارتباط آن با بازی تاقل و شطرنج اشاره خواهیم کرد.

برای اطلاع از اخبار مربوط به بازی‌ها و مطلع شدن از مقالات تازه می‌توانید به اینستاگرام ما به آیدی bazikhallagh مراجعه کنید.

منبع:

https://www.ancientgames.org/ludus-latrunculorum-latrunculi/

https://en.wikipedia.org/wiki/Ludus_latrunculorum

مقالات مرتبط

بازی باستانی شاهانه اور

معرفی بازی سیگا

معرفی بازی نه مرد موریس

بازی مانکالا

بازی باستانی Mehen